Waar komt de naam ‘bitterbal’ eigenlijk vandaan?

Smeuïg van binnen, krokant van buiten: de bitterbal. Drie jaar geleden werd het bruine fruit officieel cultureel erfgoed, maar waar danken we zijn naam aan?

De bitterbal

Weinig feestjes en terrasdagen gaan voorbij zonder een overheerlijke bitterbal. Het is zelfs zo'n vertrouwde snack, dat het cultureel erfgoed geworden is. Het is een klein gefrituurd ragoutballetje van ongeveer drie à vijf centimeter doorsnee en een gewicht van ongeveer twintig gram. Hij wordt ook wel eens de kleine versie van een kroket genoemd, al is dat volgens veel mensen ten onrechte: de bitterbal was er immers eerder.

Belangrijke combinaties

De bitterbal wordt vaak geserveerd met mosterd, en speelt een populaire rol in het 'bittergarnituur'. Een bottergarnituur bevat van nature minifrikandellen, kipnuggets, bitterballen en bamiballen, maar kan ook kaasstengels, loempia's, kipspiesjes, gehaktballetjes en kaassouflé's bevatten. De snack wordt vaak gegeten onder het genot van een alcoholische versnapering, zoals een biertje, glas wijn of van oudsher een glaasje jenever.

Het bittertje

Vroeger al had men de behoefte een klein hapje te eten wanneer zij aan het borrelen waren. Er werd veel jenever gedronken. Dit is een drank van gerst, rogge en mais, maar tegenwoordig zijn er ook andere methodes. De toevoeging van de jeneverbes geeft jenever zijn authentieke smaak, wat vooral in oude jenever goed te proeven is. Inmiddels zijn er talloze bijnamen bedacht voor de alcholoische versnapering jenever, zoals 'een booreltje', 'jandoedel', 'jajem', 'pikketanussie' en het 'bittertje'.

Waaraan dankt de bitterbal zijn naam?

Je zal de link misschien al gelegd hebben: tijdens het borrelen of drinken van jenever had men de neiging om een klein hapje te eten. Dit moest een snack zijn die goed paste bij de smaak van jenever. Uiteindelijk werd het bolvormige krokant-van-binnen-smeuïg-van-buiten hapje aangenomen als de vaste hap voor deze alcoholische versnapering. Omdat jenever ook wel een 'bittertje' werd genoemd, kreeg de minikroket (mogen we dat zeggen?) de naam 'bitterbal'. 'Een pikketanussie met een bitterballetje' is dan ook iets wat vroeger vaak gezegd werd. Nu kun je beter een 'vaasje met een portie bitterballen zeggen', wat erop wijst dat we niet meer genoeg krijgen van een enkele gouden snack bij ons gouden drankje.