Wat was er eerder: de bitterbal of de kroket?

Allebei krokant van buiten, smeuïg van binnen, de bitterbal is eigenlijk een kleinere versie van de kroket. Of is de kroket een grote versie van een bitterbal?

Wat was er eerder?

Een kroket uit de muur, een portie bitterballen op het terras: dat bruine fruit, daar zijn we wel dol op. Alleen aan de vorm kun je zien welke soort frituursnack je in je handen hebt. Hoe dan ook: je hoort ons niet klagen met een bittergarnituurtje. Maar waar komen bitterballen en kroketten nu precies vandaan?

Geschiedenis

Voor we erachter komen welke snack er eerder was, geven we een kleine geschiedenisles. Zowel de kroket als de bitterbal worden gemaakt van een krokant jasje met daarin een ragout. Maar waar komt dit vandaan? Toen de Romeinen rond het jaar 0 het land van de Batavieren binnendrongen, ontdekten zij dat de Batavieren hun groenten en vlees bakten in het vet van het vlees. Na deze maaltijd mengden de vrouwen het overgebleven vlees met water en brood. Hierdoor ontstond er een ragout, die de volgende dag warm of koud meegegeven werd aan de mannen op jacht. Dit broodragout was de grondlegger van wat we nu kennen als de overheerlijke frituurhapjes.

De bitterbal

Voor de bitterbal mogen we vermoedelijk de Spanjaarden bedanken. Zij heersten halverwege de zestiende eeuw tot aan begin achttiende eeuw in ons land en frituurden de kokante balletjes met een korst van brood. Hier deden ze ragout in, wat eeuwen daarna de bitterbal genoemd werd. Wanneer zij precies begonnen met het maken van de naamloze bitterbal is niet duidelijk. Wel weten we dat het begin van de Tachtigjarige Oorlog in 1568 het begin was van de bitterbal zoals wij die tegenwoordig kennen. De Spanjaarden introduceerden hun tussendoortjes, hapjes en tapas aan ons, waardoor wij nu kunnen genieten van een bruine fruitschaal met krokante ballen.

De kroket

In 1705 schreef de kok van Lodewijk XIV, destijds koning van Frankrijk, een kookboek waarin het recept van een 'croquet' staat. Dat is voor zover we weten de eerste vermelding van de kroket in een serieus kookboek. Tot halverwege de negentiende eeuw bereikte de snack ons land niet, als we af moeten gaan op de geschreven verhalen in onze geschiedenis. De eerste generatie kroketten had trouwens ook nog geen langwerpige vorm, maar dat van een ei. Als je ze naast een bitterbal zou leggen, zou je denken dat het gewoon een misvormde bitterbal was. Toch is de kroket écht iets anders, maar alleen als je naar de vorm kijkt.

Bitterbal vs kroket

Het zal je nu wel duidelijk zijn, maar de bitterbal was er - tot grote verbazing van velen - het eerst. We kunnen nu begrijpen waarom de Spanjaarden van kleine hapjes (tapas) houden, en hebben het zelfs overgenomen van hun. Nu de laatste vraag: eet je jouw bitterbal of kroket met of zonder mosterd?