De verschillende vormen van narcisme

Narcisme wordt nogal eens over één kam geschoren. Als iemand egoïstisch is of graag in de spotlights staat, beroemd is, etc., wordt er tegenwoordig snel geroepen dat hij of zij narcistisch is. Dit hoeft natuurlijk helemaal niet het geval te zijn. Er zijn dan nog veel meer kenmerken en gedragscriteria waaraan moet worden voldaan.

Vooropgesteld, we hebben allemaal te maken met een stukje narcisme in ons, het zogeheten gezond narcisme. Dit gezond narcisme zorgt er onder andere voor dat we beschikken over voldoende eigenwaarde en eigenliefde, het stelt ons in staat om voor onszelf te zorgen en onze grenzen aan te geven. Dit is dus het zogeheten gezond narcisme.

Er is echter sprake van ongezond narcisme als ons eigen ik te allen tijde ten koste van anderen en willens en wetens, vooropgesteld wordt. Als we pathologisch gaan liegen en bedriegen om ons op die manier beter voor te doen dan hoe we daadwerkelijk zijn en als we geregeld grensoverschrijdend gedrag vertonen om op deze wijze ons eigen ik voortdurend voorop te kunnen stellen en de schuld en verantwoordelijkheid constant bij de ander leggen. Wanneer er sprake is van een onderontwikkeld reflecterend en empatisch vermogen. Kortom, als er dusdanig gedragingen ontstaan waarbij de ander schade berokkend wordt, dan hebben we te maken met een ongezonde vorm van narcisme. Wat we inmiddels weten uit onderzoek, is dat bij mensen met de narcistische persoonlijkheidsstoornis, de verhouding tussen denken en voelen uit balans is. Ze hebben vaak onvoldoende geleerd met emoties om te gaan en deze vooral ver weg te stoppen, waardoor ze niet alleen het contact met zichzelf, maar ook met anderen hebben verloren. 

Als je het hebt over een narcistische persoonlijkheidsstoornis komen er nog veel meer kenmerken om de hoek kijken. Hiervoor verwijs ik je graag naar mijn website: Narcismevrij.nl. Daar beschrijf ik diverse kenmerken die horen bij het gedrag van de narcist. Voor nu terug naar de verschillende vormen van narcisme. 

Wat voor soorten narcisme zijn er eigenlijk?

Het openlijk narcisme; Dit is een vorm van narcisme waarbij de narcist zichzelf geweldig vindt, er ook zeker niet voor schroomt aan te geven dat hij of zij een narcist is, omdat dit hem/haar juist "uniek" en onderscheidend maakt van de rest in de eigen optiek. Deze persoon is in het openbaar vaak prominent aanwezig en laat zich graag zien en gelden.

Het verborgen narcisme; Dit is de tegenhanger van het openlijk narcisme. Bij deze vorm van narcisme is de narcist teruggetrokken, heeft vaak angsten of depressies, maar voelt zich wel superieur aan de rest van de samenleving. Deze narcist zal emotioneel of fysiek geweld of manipulaties vaak binnen vier muren uitvoeren, zodat het voor de buitenwereld niet opvalt wat er gaande is. 

Het kwetsbaar narcisme; Dit is de narcist die niet of nauwelijks kritiek van de ander verdraagt. Het minderwaardigheidsgevoel overheerst hier; het "ikbengeweldig-overschreeuwgevoel". Deze persoon zal er dan ook alles aan doen om voor de buitenwereld een goed beeld neer te zetten van zichzelf. Hij/zij "creëert" een beeld van zichzelf, met de nadruk op creëren. Dit is enkel bedoeld om een positief beeld af te geven.

Het grandioos narcisme; Dit type is een persoon die zichzelf als -het woord zegt het al- grandioos ziet. Het ontbreekt deze mensen dan ook niet aan een flinke dosis arrogantie, scheppen vaak en veel op, liegen over hun status. Ze doen zich vaak belangrijker en beter voor dan ze in wezen zijn, om op deze manier mee te kunnen komen/doen met mensen die in hun ogen wel groots en belangrijk zijn. 

Het kwaadaardig (ook wel psychopatisch) narcisme; Deze vorm zie je naast ouder-kindrelaties, vooral veel in relaties waarbij sprake is van huiselijk geweld. Er is machtsmisbruik en in deze vorm is er niet alleen sprake van emotioneel, maar ook fysiek geweld. Dit om de ander te kunnen controleren en beheersen. Er is vaak veel achterdocht en jaloezie en er wordt in sterke mate gedomineerd en geïntimideerd. Er is sprake van een sterke vorm van agressie.

Het alom overheersende gevoel wat centraal staat bij narcisme is het "Ik". Deze staat te allen tijde op de eerste plaats en hier is voor de narcist vaak alles voor geoorloofd. Wil je hier over doorpraten of ben je op zoek naar hulp, neem dan contact op via de website: www.narcismevrij.nl.

Dit artikel is geschreven door Charlotte van der Hoeven, Coaching & Training.

Iedere derde zondag van de maand verschijnt zij hier met een column op Ze.nl

Charlotte van der Hoeven is professioneel coach en therapeut en heeft zich gespecialiseerd in narcistisch misbruik. Meer informatie hierover kun je vinden op haar website www.narcismevrij.nl of op de Facebook-pagina van Narcismevrij.nl.