Over narcisme: De eeuwige leugen

Narcisten vertonen in hun gedrag vaak het zogeheten pathologisch liegen. Nou liegt iedereen weleens om bestwil (zo’n één tot twee keer per dag), maar als het pathologisch wordt, kunnen er hele verhalen verzonnen worden. Er kan een schijnwereld opgebouwd worden en er is een onweerstaanbare neiging om gebeurtenissen in leugens om te buigen als de waarheid. Leugen op leugen stapelt zich op en het kan een hele levenswijze worden.

Er kan gelogen worden over situaties, status, gebeurtenissen die er meegemaakt zouden zijn, maar ook over relaties, contacten met anderen etc.

Het typische is dat pathologische leugenaars vaak meesters zijn in de "leugens van het weglaten". Hiermee bedoel ik: Er wordt actief gelogen als ze een probleem zouden moeten onthullen, maar als niemand ze er direct naar vraagt, wordt het verzwegen.

De leugenaar voelt zich namelijk veel comfortabeler bij het feit om informatie achter te houden in plaats van een leugen te bedenken. Dit heeft te maken met het feit dat wanneer je dingen verzwijgt, je niets hoeft te verzinnen, te onthouden en geen uit je duim gezogen excuus/verhaal hoeft te vertellen wat je vervolgens moet onthouden.

Het is makkelijker om verwarring bij de ander te scheppen door gaslighting, manipulaties of eeuwige ontkenning van een gebeurtenis die heeft plaatsgevonden.

Als de leugen toch boven komt drijven, zie je heel vaak dat pathologische leugenaars zullen zeggen dat hij of zij toch al van plan was om het te gaan vertellen, maar zocht naar het juiste moment, de juiste tijd en de juiste manier. Of hij/zij zag quasi de ernst van de situatie niet in om het te moeten vertellen. Of hij/zij is het zogenaamd "vergeten". Dit alles uiteraard om zichzelf niet te hoeven laten zien, het negatieve gedrag weg te vagen, ermee weg proberen te komen en zichzelf vrij te pleiten.

Of je iets achterhoudt, weglaat of onjuiste waarheden vertelt, het is allemaal een leugen. Dit concludeerde Paul Ekman, psycholoog en pionier op het gebied van onderzoek naar emoties en gelaatsexpressies. Ekman stelde vast dat liegen kon worden vastgesteld aan de hand van micro-expressies. Hij ontwikkelde een methode waarbij iedere menselijke gelaatsexpressie in kaart kon worden gebracht. (METT; Micro-Expression Training Tool). Deze tool stelt de gebruiker in staat om in minder dan een uur micro-expressies waar te nemen. Niet alleen in het gezicht, maar ook bij lichamelijk non-verbaal gedrag. In zijn onderzoek naar liegen lette hij ook op de lichaamstaal. Volgens Ekman wordt een verhullende leugen (wanneer men iets verzwijgt) vaak een vervalsende leugen (een verhaal wat gebaseerd is op onjuistheden) als de leugenaar voelt dat het slachtoffer hem confronteert of de leugenaar zelf klem zit.

Interessant is dat narcisten vaak veel ontkennen en zelfs als de waarheid aan het licht komt, nog steeds blijven ontkennen of zich er zogenaamd niets van kunnen herinneren. Vaak als er keihard bewijs is en er geen weg terug is, wordt er nog steeds ontkend en zal er uiteindelijk misschien worden toegegeven, maar zelfs in die bevestiging kunnen weer nieuwe leugens liggen. Het blijkt voor de narcist vaak haast onmogelijk om zijn negatieve gedrag toe te geven en bloot te laten leggen door de ander. Dan komen er vaak ook woede-uitbarstingen bij kijken en zal de narcist vervolgens beweren dat dit door de ander komt. 

Ook is het mogelijk dat narcisten daadwerkelijk gaan geloven in hun eigen leugens. Als je als mens maar lang en vaak genoeg een verhaal herhaalt (circa 100 keer), ga je er uiteindelijk vanzelf in geloven. Dit is wat narcisten kunnen doen: Zo vaak bij hun standpunt blijven wat gebaseerd is op een leugen, dat ze er niet alleen jou, maar ook zichzelf in willen laten geloven. Echt contact met een narcistisch persoon is dan ook heel lastig en sporadisch, omdat er altijd sprake is van een illusionaire wereld waar de narcist zich in begeeft. De wereld van de eeuwige leugen.

Charlotte van der Hoeven is professioneel coach en therapeut en heeft zich gespecialiseerd in narcistisch misbruik. Meer informatie hierover kun je vinden op haar website www.narcismevrij.nl of op de Facebook-pagina van Narcismevrij.nl. Iedere derde zondag van de maand verschijnt zij hier met een column op Ze.nl,

Charlotte schreef eerder onder andere:

Van narcistische ouder naar narcistische relatie
Had je het narcistisch misbruik kunnen voorkomen?
Tips voor omgang met een narcist
Codependentie en narcisme