Over narcisme: Dealen met een narcistische familie

Ik heb het in mijn blogs vaak over narcisme in relaties, maar je kunt natuurlijk ook te maken hebben met narcisme in families. Soms komen mensen er pas jaren later achter in wat voor ketting ze zaten en hebben met zichzelf gestruggled door deze narcistische opvoeding.

'Goed' voorbeeld...

Vaak zie je dat kinderen van een narcistische opvoeding later zelf een narcistische partner krijgen of problematische relaties aangaan. En logisch dat je geen idee hebt waar het vandaan komt, want in veel gevallen wordt alles ontkend in het narcistische familiesysteem, terwijl er diepe grote pijn binnen een dergelijk gezin schuil kan gaan.

Destructief en ongezond

Kinderen binnen een narcistische opvoeding worden vaak onzichtbaar, maar ook niet gezien, erkend of gekoesterd in wie ze zelf zijn. De ouders vertonen vaak grensoverschrijdend gedrag en zetten de kinderen in voor hun eigen gewin. Ze vertonen ontregelend gedrag naar hun kinderen, zijn poeslief als het hen uitkomt, maar o wee als je tegenspraak hebt, dan komt er een ongekende woede naar boven. Het narcistische familiesysteem is uitermate destructief en ongezond voor alle partijen.

Patronen

Er zijn vaak een aantal patronen te zien binnen een narcistische familie en waaraan je kunt herkennen of je in een dergelijk destructief systeem zit. Let wel, narcisme is er in gradaties en het is geen meetlat die je er tegenaan kunt houden, het kan je echter wel inzicht geven in zaken die je niet eerder kon verklaren of begreep van je ouders of opvoeding.

1. Gevoelens. In een narcistische opvoeding is er geen ruimte voor emoties en gevoelens. Kinderen mogen geen emoties hebben, zoals bijvoorbeeld boosheid of verdriet. Ze leren al op jonge leeftijd om dit te onderdrukken, wat vaak op latere leeftijd problemen geeft. Narcistische ouders hebben vaak geen contact met hun eigen gevoelens of kunnen hier niet mee dealen en dit projecteren ze dus ook op anderen.
2. Het beeld wat van de familie neergezet moet worden. Binnen een narcistische familie is het imago uitermate belangrijk. Dat grote huis, die grote auto, status, roem en rijkdom is heel erg belangrijk. Kinderen leren al jong dat het heel belangrijk is wat anderen van hen denken en dat je niets aan de buitenwereld mag laten merken als het even niet goed gaat. Kwetsbaarheid is in narcistische familiesystemen een teken van zwakte.
3. Gebrek aan constructieve, open en effectieve communicatie. In een narcistische familie zie je vaak dat er onderling veel wantrouwen, jaloezie en misgunnen is. Er wordt vaak gestookt binnen de familie en er wordt gesproken óver elkaar in plaats van met elkaar. Dit kan voor veel spanningen zorgen en als je de ander rechtstreeks aanspreekt op gedrag, kan dat als snel in een ruzie ontaarden. 
4. Er is altijd wel iets wat beter kan. Binnen een narcistische familie zie je altijd dat er wordt gesproken over hoe iets anders of beter had gekund. Dit kan zijn op het gebied van werk, studie, vrienden, relaties, eigenlijk op ieder vlak. Dit met als gevolg dat kinderen opgroeien in een onveilige omgeving waar nooit waardering wordt uitgesproken, maar altijd kritiek is op het eigen ik of de prestatie. Dit kan voor enorme minderwaardigheidsgevoelens zorgen.
5. Golden Child en de Scapegoat. In een gezonde familie worden kinderen aangemoedigd en op een gelijkwaardige en liefdevolle manier bijgestaan, in goede en slechte tijden. In een narcistische familie zie je vaak dat kinderen tegen elkaar worden opgezet en er vaak bewust of onbewust een vorm van competitie is. Broers en/of zussen worden ongelijkwaardig behandeld en er is vaak zelfs sprake van het zogeheten “Golden Child” en de “Scapegoat”. Het gouden kind krijgt alles voor mekaar, is de uitgesproken favoriet, kan niets verkeerd doen, terwijl de zondebok daarentegen altijd op zijn/haar kop krijgt, wordt achtergesteld en wordt gebruikt als boksbal voor negativiteit. 
6. Emotionele afwezigheid. Binnen een narcistisch gezin kunnen ouders niet of nauwelijks empathie of onvoorwaardelijke liefde tonen aan hun kinderen. Er is vaak kritiek, de ouders zijn dominant, weten het altijd beter en zijn erg ver- en beoordelend. Ze voelen het kind niet aan en kunnen geen contact op gevoelsniveau leggen. Dit zorgt voor een extreem eenzaam gevoel bij kinderen. 

Dit kunnen richtlijnen zijn om erachter te komen dat je eigenlijk in een narcistisch gezin bent opgegroeid waar één of beide ouders narcistisch zijn of waren. Realiseer je dat dit niet betekent dat je door deze opvoeding niet kunt herstellen van narcistisch misbruik of dat er geen weg terug is, maar dat er juist wel degelijk herstel mogelijk is! Door inzicht te krijgen in waar je uitkomt, of misschien nog steeds inzit, leer je jezelf en de dynamiek binnen je familie beter te begrijpen en ben juist jij degene die dit patroon kan gaan doorbreken. Dit kunnen we bereiken middels coaching. Je kunt eindelijk gaan groeien en werken aan onvoorwaardelijke liefde! Voor en met jezelf! 

Dit artikel is geschreven door Charlotte van der Hoeven, Coaching & Training. Iedere derde zondag van de maand verschijnt zij hier met een column op Ze.nl. Charlotte van der Hoeven is professioneel coach en therapeut en heeft zich gespecialiseerd in narcistisch misbruik. Meer informatie hierover kun je vinden op haar website www.narcismevrij.nl of op de Facebook-pagina van Narcismevrij.nl.