Sanne vertelt over zelfbeschadiging

?Eigenlijk heb ik altijd al geschreven, maar twee jaar terug heb ik fotograaf Arie Kievit leren kennen. Hij zou me voor een artikel in De Volkskrant fotograferen, maar uiteindelijk is daar een fotoproject van twee jaar uit ontstaan. We bedachten dat we daar ook een boek van konden maken, bestaande uit foto?s en dagboekfragmenten. Toen ik hiervoor enkele al geschreven stukken stuurde naar de uitgever, vond hij het zo goed dat hij zei: ?Volgens mij moet hier een heel boek van komen. Zou je dat willen?? Dat wou ik wel.?

Zo?n driekwart jaar schrijft Sanne vervolgens volop aan haar boek. Hoe? ?Door me af te vragen wat er nu eigenlijk gebeurd was. Ik heb hiervoor ook veel met mijn moeder en broertje gepraat. Daarna ben ik begonnen bij het begin.?

Bom
Je zou zeggen dat het schrijven over moeilijke gebeurtenissen helpt bij het verwerken ervan. Toch is dit bij Sanne niet direct het geval: ?Het heeft eerder geholpen alles wat ik heb meegemaakt in chronologische volgorde te zetten. Te zien waar het nu écht is misgegaan. Ik dacht bijvoorbeeld altijd dat dit op mijn veertiende pas gebeurde, maar nu het beschreven staat, is me duidelijk geworden dat dit dus niet het geval is. Op die leeftijd is de bom gebarsten, maar dit heeft een langere aanloop gehad.?

Waar bestond die aanloop uit? Er is, toen Sanne jong was, nogal wat gebeurd. Zo was er veel ruzie thuis, gingen haar ouders uit elkaar en werd ze misbruikt door haar vader. Maar dat was niet alleen de oorzaak. Sanne kropte alles wat er gebeurde ook op: ?Vanaf het moment dat mijn ouders gingen scheiden, kreeg ik heel veel te verwerken en ik wilde daar met niemand over praten. Ik dacht: 'als ik dit serieus neem, inzie hoe erg dit is, dan verzuip ik erin'.?

Gevangen
Haar emoties begint Sanne op zichzelf te botvieren. Doordat haar vader haar misbruikt, voelt ze zich gevangen in haar eigen lichaam: ?Het was alsof hij een vlies over me heen had gelegd. Ik wilde dit openbreken. Door in mezelf te snijden, voelde ik me schoner en had ik het idee dat ik zelf iets deed tegen het probleem dat mijn vader me bezorgde, namelijk dat ik me vies voelde.? Later breidde het effect van het snijden zich uit: ?Ik werd er ook rustig van. Als ik ergens om in paniek was, deed ik het ook.?

Als ze zestien is, is de zelfbeschadiging zodanig uit de hand gelopen dat Sanne met spoed wordt opgenomen in een kliniek. Vanaf dan volgt er een lange weg naar herstel. Met name met de hulpverlening die ze krijgt is ze niet tevreden; ze voelt zich onbegrepen. Zo wordt ze niet geloofd als ze na lang wikken en wegen uitspreekt door haar vader misbruikt te zijn. Daarnaast wordt haar neiging om zichzelf te beschadigen, genegeerd. Ondanks dat ze onder toezicht staat, blijft Sanne zichzelf verwonden en onderneemt ze ook een aantal zelfmoordpogingen. Toch vecht ze na iedere tegenslag door: ?Wat me uiteindelijk op de been hield, was het contact met mijn moeder en mijn broertje. Voor mezelf hoefde het niet, maar ik zag hen maar één ding willen: dat ik weer gelukkig was.?

Omslag
Na verschillende tegenslagen en niet-aangeslagen behandelmethodes, komt Sanne uiteindelijk terecht bij een therapeut die de situatie anders aanpakt: ?Hij koos ervoor mijn dossier niet te lezen voor ik bij hem kwam en kon dus onbevooroordeeld naar mij luisteren. Ik mocht mijn verhaal doen zonder dat ik onderbroken werd. Dat bood ruimte. Voor de eerste keer hoefde ik niet te schreeuwen om gehoord te worden.?

Naast de therapeut is er nog iets anders waardoor Sanne echt geholpen werd (en wordt): de Landelijke Stichting Zelfbeschadiging (LSZ). ?Een unieke stichting, want het wordt gedraaid door mensen die zelf ervaring hebben met zelfbeschadiging. Op het moment dat je hulp nodig hebt en contact zoekt, hoef je niet alleen maar uit te leggen. Er is bij voorbaat al begrip.? Daarnaast is de LSZ er ook voor professionals, zoals psychiaters, verpleegkundigen en docenten: ?Zij kunnen vragen stellen aan ervaringsdeskundigen die je niet zo snel aan een cliënt stelt.?

Sinds 2008 is Sanne zelf werkzaam als vrijwilliger bij de stichting. Hier kan ze volledig zichzelf zijn: ?Er wordt geen druk op je gelegd. ?Doe wat je kan en dan is het goed,? werd er toen ik er kwam werken gezegd. Op die manier kan ik juist heel veel.?

Zelfbeschadiging, en dan?
?Zoek iemand waarmee je het gesprek aangaat,? is Sannes eerste antwoord op de vraag wat ze mensen aanraadt die zichzelf beschadigen en niet weten wat te doen. ?Iemand doet voor een groot deel aan zelfbeschadiging omdat hij of zij nergens de ruimte vindt zijn of haar verhaal te doen. Zolang je dit niet kwijt kunt, zet het probleem zich in mijn ogen voort. Wel is het belangrijk dat je goed de tijd neemt om te bedenken naar wie je toegaat. Kies iemand bij wie je je veilig voelt.?

Maar hoe zit het dan met professionele hulpverlening? ?De stap daar naartoe is vaak heel groot,? legt Sanne uit. ?Ik zou daar niet meteen te ver in gaan en in die zin raad ik ook aan eerst contact te zoeken met de LSZ. Dat is een laagdrempelige manier om je voor het eerst over je probleem uit te spreken.? Natuurlijk is professionele hulpverlening uiteindelijk ook belangrijk: ?Zoek naar een instelling die je verder kan helpen, zoals de GGZ, hoe moeilijk het soms ook kan zijn om een goede hulpverlener te vinden. Als je daar te lang mee wacht, raak je verder van huis.?

Niet alleen heeft Sanne tips voor mensen die zichzelf beschadigen, maar ook voor degenen die hen behandelen: ?Verbied de zelfbeschadiging niet. Dan is datgene waar de cliënt mee kampt, eigenlijk al geen bespreekbaar onderwerp meer. Zo raak je het contact met hem of haar kwijt.? Wel raadt ze hulpverleners aan ook aan zichzelf te denken en eerlijk te zijn: ?Het is heel heftig als je geconfronteerd wordt met zelfbeschadiging. Schroom dan ook niet er met collega?s over te praten. Wees daarnaast eerlijk naar de cliënt. Als je zijn of haar verwondingen ziet en je schrikt daarvan, mag je dit best zeggen. Doe je dit niet, dan kan je reactie voor de cliënt een eigen leven gaan leiden. Zelf heb ik dat ook meegemaakt: zie je wel, dacht ik dan, ze vinden me vies. Spreek het dus uit als het je iets doet. Zo komt het niet tussen jou en de cliënt in te staan.?

Nu
Sanne is tevreden met het verhaal dat ze op papier heeft gezet. ?Ik heb natuurlijk wel gedacht: hoe moet ik het gaan afronden?, want het is nog steeds niet helemaal ten einde. Maar op een gegeven moment liep het gewoon.?

Gestopt met de zelfbeschadiging is Sanne dus (nog) niet: ?De mate waarin ik het doe, hangt af van hoe ik me voel. Ik heb goede periodes, maar er zijn nog steeds dagen dat ik somber en bang ben. Wat ik anders doe dan eerst, is meer contact opnemen met mijn hulpverlener als het nodig is. Bijvoorbeeld als ik naar het ziekenhuis moet. Ik neem mijn probleem nu serieus.?

Dat anderen dat ook doen, blijkt wel uit de reacties die ze ontvangt: ?Ik krijg berichten van mensen die in hetzelfde schuitje zitten. Zij sturen dan voor het eerst naar iemand een mailtje erover. Dan denk ik: ik heb wel echt iets bereikt.?

Benieuwd naar Sannes verhaal? Je kunt de recensie lezen en het boek hier bestellen.

Voor meer informatie over zelfbeschadiging en de Landelijke Stichting Zelfbeschadiging, kun je hier terecht.