Over narcisme: Hoe kun je ervoor zorgen dat je niet in dezelfde valkuil stapt na een narcistische relatie?

Vele cliënten van mij komen vaak met deze vraag: hoe voorkom ik dat ik niet weer een narcist aantrek? En logisch, een dergelijke nachtmerrie wil je nooit meer meemaken. Narcisten zijn vaak gladde praters en kunnen overtuigend onwaarschijnlijke verhalen vertellen. Ze weten precies hoe ze zichzelf neer moeten zetten om de andere partij voor zich te winnen. Maar als er eenmaal contact is met een narcist, zie je dat er geen empathie is. Ze zullen je van alles flikken, maar er zelden of nooit mee zitten. Het lijkt wel alsof je tegen een muur praat. En als je emoties toont, kunnen ze daar eigenlijk niets mee. Narcisten bezitten een emotionele armoede die de omvang en diepte van hun gevoelens beperkt. Ze kunnen kil en koud overkomen, terwijl als het henzelf betreft er een grandioos drama tentoongespreid kan worden. 

Daarnaast lijken ze zelden beschaamd over hun enorme hoeveelheid gedrag en leugens. Op het moment dat ze betrapt worden, wordt het verhaal net zo makkelijk anders gemaakt, met als resultaat ontregeling bij de ander en vele tegenstrijdige uitspraken van de narcist. Ook een opgeblazen ego wordt neergezet, terwijl het juist de narcist is die zich zo minderwaardig voelt, maar dat nooit zal laten blijken. Ze geloven in hun eigen regels en die worden niet overtreden, de regels van anderen des te makkelijker.

Naast impulsief kunnen narcisten ook uitermate reactief zijn als het gaat om de minste of geringste belediging. De controle over hun eigen gedrag is laag en al snel wordt een kritische of confronterende opmerking gezien als provocatief. Ze hebben dus nogal snel de neiging om te reageren op frustratie, mislukking en discussies en reageren vaak met een heftige woedeuitbarsting, waar ook het nodige geweld bij kan komen. Daarna doen ze vaak net of er niets is gebeurd en een gesprek over het gebeurde wordt weggewuifd of ontkend; zo erg was het nou ook weer niet. Echt communiceren is niet mogelijk.

Daarnaast zullen er altijd loze beloftes worden gemaakt en verplichtingen worden met hetzelfde gemak weggewuifd. De opmerking “Ik zal je nooit meer bedriegen”, zeggen ze net zo makkelijk als dat ze het weer doen.

Bij narcisme wordt me vaak gevraagd, waarom doen ze zo? Helaas is hier nog steeds geen volledig duidelijk antwoord op te geven. Gelukkig wordt er meer en meer onderzoek verricht en wordt het wel steeds duidelijker dat narcisme een combinatie is van genetische en biologische factoren, waarbij vaak sprake is van een moeilijke vroege kindertijd.

De berichtgeving dat een narcist geholpen kan worden, is erg tegenstrijdig. De ene therapeut roept van wel, de andere is overtuigd van niet. Voor therapie is het echter een vereiste dat de cliënt inziet dat deze hulp nodig heeft en vereist ook de nodige medewerking van de cliënt. Deze zal moeten erkennen dat er echt een probleem is en hier oprecht iets aan willen doen. Helaas voelen narcisten vaak niet dat ze psychische of emotionele problemen hebben en zien ze geen enkele reden om hun gedrag te veranderen, tenzij het hen iets oplevert. Onder andere behoud van de partner, baan of voor omgangsregelingen. Dan zetten ze echter vaak dat gedrag in waarvan ze weten dat dit sociaal wenselijk is. Niet omdat ze daadwerkelijk tot zelfreflectie zijn gekomen, maar omdat ze iets willen bereiken. Nogmaals, ze zien hun eigen emotionele of psychische problemen vaak niet.

Het is dus belangrijk dat je je ogen openhoudt en jezelf waar mogelijk afschermt. Hoe kun je dit doen? Als je een nieuwe relatie aangaat, is het belangrijk om je ogen en oren wijd open te houden. Niet vanuit wantrouwen, maar vanuit logisch, nuchter verstand of iets klopt en of de persoon in kwestie geen tegenstrijdig gedrag vertoont.

Ken jezelf. Narcisten weten feilloos je zwakke plekken te vinden en deze tegen je te gebruiken. De beste verdediging is om jezelf te leren kennen, weten wat je zwakke plekken zijn en hier uitermate voorzichtig mee omgaan, voordat je ze laat zien.

Zoek professionele hulp bij iemand die bekend is met narcistisch misbruik.

Twijfel niet aan jezelf en geef jezelf niet de schuld. Het buitensporige gedrag van een narcist is nooit jouw schuld, ze spelen hun eigen regels met iedereen, dus ook met jou.

Begin geen machtsstrijd. Een narcist wil winnen, no matter what. Dat betekent niet dat je niet voor je eigen rechten moet staan, maar denk goed na over de manier waarop.

En wees duidelijk met jouw regels vast te houden en te stellen.

Dit artikel is geschreven door Charlotte van der Hoeven, Coaching & Training. Iedere derde zondag van de maand verschijnt zij hier met een column op Ze.nl. Charlotte van der Hoeven is professioneel coach en therapeut en heeft zich gespecialiseerd in narcistisch misbruik. Meer informatie hierover kun je vinden op haar website www.narcismevrij.nl of op de Facebook-pagina van Narcismevrij.nl.