Je kunt het flauw vinden of er om moeten lachen, maar waar komt die hele traditie van grappen maken op 1 april eigenlijk vandaan? Want het is echt niet iets van de laatste tijd.
Al eeuwenlang houden mensen elkaar op 1 april voor de gek. Niet alleen binnen de kennissen- of familiekring worden geintjes uitgehaald; ook de media doen graag mee aan deze traditie. De aandacht en het commentaar is natuurlijk interessant en zorgen er mede voor dat ieder jaar weer overal 1 april-grappen opduiken.
H
erkomst
Hoewel de eerste vermelding van de 1 april-grap dateert uit 1508, in een Franse bron, bestaat de traditie al veel langer. Dat is af te leiden uit de wijde verspreiding van het geintje: van grote delen van Europa tot Amerika; van Rusland tot Australië en zelfs in Noord-Afrika kennen ze het fenomeen. Maar waar het nu echt vandaan komt, is niet zeker. Er wordt wel geopperd dat het uit Frankrijk komt, na de wijziging naar de Gregoriaanse kalender in 1582. Na die wijziging begon het nieuwe jaar niet langer op 1 april, maar op 1 januari. Mensen die dit vergaten of uit principe niet mee wilden gaan met deze nieuwe afspraak, zouden uitnodigingen ontvangen voor feestjes die nooit daadwerkelijk georganiseerd werden en zij werden op andere manieren voor de gek gehouden. Deze verklaring is echter nogal onwaarschijnlijk, als je denkt aan de eerste vermelding van de 1 april-grap in 1508: j
aren voor deze verandering.
Geschiedenis
Al in de klassieke oudheid blijken vergelijkbare gewoontes bestaan te hebben. Zo zien onderzoekers overeenkomsten met de Romeinse narrenfeesten, het oud-Indiase Holifeest en middeleeuwse narrenfeesten zoals carnaval. Deze feesten werden allemaal in het voorjaar gevierd, zoals 1 april ook in het voorjaar valt. Harde bewijzen zijn hier echter nooit voor gevonden.
In Nederland
De eerste vermelding van de grap uit onze omgeving (Gent) dateert van 1561. Het gedicht van rederijker Eduard de Dene is een parodie op '1 april' waarin een knecht het plan van zijn heer om hem voor een verzonnen boodschap op pad te sturen doorheeft. Veel meer informatie over 1 april-grappen in ons land is er tot de negentiende eeuw niet.
Bepaald geen pretje
Wat wel zeker is, is dat vanaf de negentiende eeuw in ieder geval de 1 april-grap een algemeen bekend verschijnsel is in ons land. In 1871 vermeldt cultuurhistoricus Jan ter Gouw dat het geworden is tot een onschuldige gewoonte onder kinderen. Daarvoor nam iedereen volgens hem deel aan de traditie. Bepaald geen pretje overigens voor de 'slachtoffers': zij die voor een onmogelijke boodschap heen werden gestuurd, konden onderweg rekenen op een flink pak slaag. Leuk geintje inderdaad...
Functie van de aprilgrap in de negentiende-eeuwse samenleving was om door middel van een tijdelijke omkering van waarden de sociale verhoudingen te bevestigen. Tegenwoordig speelt de aprilgrap als gevolg van de individualisering van de maatschappij steeds minder een rol in de sociale omgang.
Media
Hoewel via een enquête in de jaren zestig blijkt dat de 1 april-grap binnen de kennissenkring steeds minder po
pulair is, stijgt het aantal grappen in de media. Veel krantenlezers tuinen al sinds het einde van de negentiende eeuw ieder jaar opnieuw in een grap van de redactie. Een van de eerste 1 april-berichten verscheen in een Londense krant in 1846: de aankondiging van een grote ezelshow op 1 april die natuurlijk helemaal niet plaatsvond. Om je te bescheuren...
Tegenwoordig zijn ook tv en internet belangrijke verspreiders van 1 april-grappen. Het is zelfs big business: via internet kun je zelfs kant-en-klare 1 april-grappen laten versturen in de vorm van zogenaamd officiële brieven die de ontvanger een paar benauwde uurtjes kan bezorgen.
