Karen en haar 17 alterego's

Vrije tijd 17 jaar geleden door Redactie Ze.nl

Dokter Richard Baer en Karen zijn voor de promotie van hun boek enkele dagen overgekomen naar Nederland. Ik loop het hotel waar zij logeren binnen en meld me bij de receptie. Karen zit in een hoek van de lobby, zwaait even naar me en loopt dan verlegen lachend op mij af. Karen is een vrouw van in de 50, met kort krullend haar en een rond, zachtaardig gezicht. Ik mag haar meteen. Dokter Richard Baer, een gedistingeerde man met grijs haar, voegt zich bij ons en we besluiten om boven in de lounge te zitten, waar we rustig kunnen praten. Ik vertel hen dat mijn interesse in mensen met meervoudige persoonlijkheidsstoornis (Dissociatieve Identiteitsstoornis - DIS) begon, nadat ik het boek Sybil had gelezen en er tevens de film over had gezien. Maar Sybil was geschreven in romanvorm en het verhaal van Karen is dat dus niet. Daarin wordt het fenomeen meervoudige persoonlijkheidsstoornis vanuit psychologisch oogpunt beschreven. Ik stel daarom mijn eerste vraag aan dokter Baer...

Waarom wilde u dit boek schrijven?

'Het idee voor het boek ontstond beetje bij beetje. Nadat ik Karen ongeveer anderhalf jaar in behandeling had, was ik er zeker van dat zij aan een meervoudige persoonlijkheidsstoornis leed. Dat is uiterst zeldzaam en helemaal om zo iemand in behandeling te hebben. Ik wist niet zeker wat ik ermee aan moest. Maar ik wist wel dat als ik haar verder zou behandelen, ik alles over deze zaak heel gedetailleerd moest documenteren. In de volgende vijf jaar ontmoette ik ook de andere persoonlijkheden van Karen en leerde hen goed kennen. Ik zag met eigen ogen hoe Karen onder hypnose zich transformeerde in die persoonlijkheden, met elk hun eigen houding, karakter, stem en manier van doen. Ook van hen ontving ik brieven, tekeningen, dagboekfragmenten en cassettetapes en besefte ik pas me hoe immens groot deze zaak eigenlijk was. Ik was erdoor overweldigd, het is alles bij elkaar dan ook zo'n ongelooflijk verhaal. En naarmate de behandeling vorderde, vooral toen het reïntegratieproces van alle persoonlijkheden in één Karen lukte, wist ik ook dat hier nog nooit over was geschreven vanuit het oogpunt van een psychiater. Nadat Karen helemaal geïntegreerd was met iedereen, stelde ik het idee van een boek aan haar voor. Want toen pas zou ze een beslissing kunnen nemen waar ze helemaal achter zou staan. En ik vond het ook heel moeilijk om dit verhaal voor mezelf te houden, juist omdat het zo overweldigend was allemaal.'

En Karen, waarom wilde u dat dit boek geschreven moest worden?

Daar heb ik meerdere redenen voor. Allereerst, terwijl ik bij dokter Baer onder behandeling stond en hij alle Alters (van alter ego, red.) leerde kennen, kende ik hen niet zoals hij. Hij kende ze echt persoonlijk, meer dan ikzelf. En toen ik met hen integreerde, kreeg ik al hun herinneringen en ik had natuurlijk veel over hen gehoord van dokter Baer. Het boek hielp me bij het helingsproces, ook als het niet gepubliceerd zou worden. Zo kon ik zien waar ik eerst stond en tot hoe ver ik al gekomen was. Ook hoop ik dat het boek anderen zal helpen, want er worden tegenwoordig zoveel mensen misbruikt. Misschien dat mensen dan hun ogen openen.'

Nadat u er zeker van was dat Karen aan meervoudige persoonlijkheidsstoornis leed, duurde het best lang voordat u het aan haar voorlegde. Waarom heeft u daar zolang mee gewacht? Karen zelf reageerde erop alsof ze het zelf al wist, of op zijn minst iets in die richting vermoedde.

'Ik prefereer het om de term meervoudige persoonlijkheidsstoornis te gebruiken, omdat deze term deze stoornis omschrijft zoals het daadwerkelijk ook is. Ik kwam er na ongeveer een jaar achter dat Karen dit had, want ze vertelde dat ze tijd kwijt was, dat mensen haar aanspraken met een andere naam en ze (her-)kende die mensen helemaal niet. Dat zijn eigenlijk de kenmerken van meervoudige persoonlijkheidsstoornis. Maar de vraag is nu: je weet dat jouw patiënt lijdt aan meervoudige persoonlijkheidsstoornis, maar ook dat hij of zij daar zelf geen idee van heeft. Hoe en wanneer vertel je het dan?

_{Afbeelding verwijderd door redactie}

De eerste drie jaar was Karen suïcidaal, ze had de wil niet meer om te leven. We deden toen eigenlijk twee dingen: we hielpen haar om in leven te blijven en bouwden een gevoel van vertrouwen op. Als ik in mijn enthousiasme over meervoudige persoonlijkheidsstoornis haar dat zo maar ineens voor de voeten zou hebben gegooid, dan was dat misschien wel voor Karen net dat duwtje geweest om zichzelf van kant te maken. Ook al weet je als therapeut wat er scheelt, je moet in zo'n geval wachten tot de patiënt zelf aangeeft dat ze klaar is voor zulk nieuws. In Karens geval namen de Alters het initiatief: Claire schreef de allereerste brief van de Alters aan mij, Holden deed hem op de post en iemand anders adresseerde hem aan mij. Ze werkten dus allemaal samen binnen in Karen; zij waren er klaar voor om naar buiten te treden. Jarenlang hebben ze mij geobserveerd tijdens onze therapiesessies. En door die brief te sturen, maakten ze duidelijk dat ze hadden besloten dat ze mij konden vertrouwen.

Nadat ik de brief had ontvangen, liet ik hem aan Karen zien. Karen wist wel dat er iets gaande was, want ze hoorde vaak stemmen in haar hoofd. Het was dus niet echt een verrassing voor haar; ze vroeg zich zelf ook al af of er misschien nóg iemand in haar woonde. Het is verder goed afgelopen gelukkig, dus ik denk dat ik het wel op het juiste moment heb verteld, ook al lijkt het dat ik er enorm lang mee heb gewacht. Iemand als Karen, die zoveel heeft moeten doorstaan, kan maar moeilijk iemand vertrouwen en het duurt erg lang voordat je een band kan opbouwen. Dat is eigenlijk de eerste stap, voordat je het eigenlijke probleem aan kunt pakken.'

Welk deel van het boek vond u het moeilijkst om over te schrijven?

Dokter Baer: 'Dat was het hoofdstuk over de priester, in de kerk met de video-opnames. Toen Karen mij daarover vertelde, vertelde ze niet meteen het hele verhaal. Ik kreeg steeds kleine gedeeltes daarover te horen. Ze sprak thuis cassettebandjes in, omdat het zo moeilijk was om erover te praten. En de Alters vulden het aan, met hun herinneringen, want er was niet één Alter die het hele verhaal kende. Het gebeuren in de kerk werd verdeeld over het geheugen van vier Alters. Als je alles naast elkaar zette, vielen de puzzelstukjes op hun plaats en vormde het één verhaal, maar dat moest ik uiteindelijk zelf doen. Ik moest mijzelf er echt toe zetten om me deze scene voor te kunnen stellen, me in te leven en erover te kunnen schrijven. Dat was heel erg zwaar.'

En wat was voor Karen het moeilijkste gedeelte van het boek?

'Eigenlijk al het seksuele misbruik. Maar vooral het gedeelte over mijn ouders; het cassettebandje dat mijn moeder stiekem had opgenomen, terwijl ze met mijn vader sprak. Vooral de redenen die daarachter zaten. Ik moest het bandje aan dokter Baer geven, maar waarom moest ik daar nu wéér naar luisteren? Dat was erg pijnlijk voor mij; ik heb zulke gesprekken al mijn hele leven moeten aanhoren...' Dokter Bear vult aan: 'Karens vader was op dat moment veroordeeld voor het misbruiken van een nichtje van Karen, maar haar moeder wilde zich met deze cassette distantiëren van zijn daden. We denken dat ze veel geweten heeft, maar daar hebben we geen bewijzen van. Ze is ook nog steeds in leven. Ze wilde met de tape laten zien hoe ziek de geest van de vader was, maar tegelijkertijd zichzelf daarmee dus vrijpleiten van alle blaam. In het boek beslaat dit slechts enkele zinnen, maar de cassette duurde maar liefst ruim drie kwartier! Het ging maar door en door en door. Het was te ranzig voor woorden en bewees keer op keer weer wat voor obsessieve seksmaniak de vader was. Hij kon alleen maar denken aan zijn penis en de vagina van wie dan ook.' Karen: 'Dit was ook het moment dat dokter Baer kon zien (horen) en begrijpen met wie ik al mijn hele leven te maken had.'

Volgende week meer over Karen en haar Alters.

_{Afbeelding verwijderd door redactie}
Richard Baer
Karen, de vrouw met zeventien persoonlijkheden