Interview: Ton Stierhout over verdwenen kloosters
Het raakt Stierhout dat er in het prachtige landschap nog maar zo weinig overblijfselen zijn van dat erfgoed en van Friesland. Maar daar gaat wat Stierhout betreft vanaf nu verandering in komen: "Afgelopen jaar zijn wij goed bezig geweest en het grappige is dat veel dingen gewoon groeien zonder dat je daar veel geld aan hoeft uit te geven. Wij gaan de geschiedenis van Friesland een nieuwe impuls geven."
Die nieuwe impuls wordt momenteel gegeven door middel van boeken (Stierhout zelf is met een roman bezig), een expositieruimte, excursies, wandelingen, lezingen, concerten, internetsites en een documentaire. "We staan aan de vooravond, er is nog niet veel over geschreven en we zijn in gesprek met Omrop Fryslân in verband met een documentaire over de Friese kloosters, waarin met name aandacht wordt besteed aan klooster Claercamp van de Cistercienzers dat ooit in onze gemeente heeft gestaan. Op die manier komt de geschiedenis weer tot leven." Aldus Stierhout.
Bezinning...
Stierhout is momenteel betrokken bij het stimuleren van het bezinnigstoerisme in Friesland. Stierhout: "Er heerst al een rijke ‘Bonifatius cultuur’ in en om de stad Dokkum. Er wordt daar heel wat ‘afgepelgrimeerd’ !” lacht hij.
Bonifatius (672 of 675) was één van de belangrijkste missionarissen en kerkhervormers in het Frankische rijk. Hij was bisschop, martelaar en is heilig verklaard. In Dokkum staat een standbeeld van hem waar jaarlijks zo'n 30.000 pelgrims naar toe trekken en ook de Bonifatiusbron van Dokkum, een geneeskrachtige bron waaraan vele wonderen worden toegeschreven, is zeer populair.
Historische schatten...
Stierhout straalt als hij over de ‘historische schatten’ van Friesland praat: "Het is algemeen bekend dat nergens zo veel kloosters hebben gestaan als in Friesland." De kloosters werden gebouwd door middel van een Italiaanse techniek waarbij er uit klei bakstenen werden gemaakt in ovens. De eerste baksteenindustrie van Nederland is waarschijnlijk in Claercamp begonnen. Veel bouwtechnieken werden afgekeken van de Tempeliers, de middeleeuwse meesters van de bouwkunst.
De kloosters werden gesticht door de plaatselijke adel en geplaatst in gebieden waar de natuur (vrij) woest was. "De adel vond het fijn om een klooster te stichten want dan kwam je natuurlijk gemakkelijker in de hemel!", zegt Stierhout, die de kloosters uit die tijd ziet als "gebedsfabrieken waar men de hele dag een rechtsstreekse verbinding met God onderhield."
Geloof...
Zelf gelooft hij niet in God:"Ik ben stevig katholiek opgevoed, maar dat heb ik op mijn veertiende afgezworen. Ik geloof in de kracht van mensen, niet in het Goddelijke of dat alles doelbewust geschapen is en dat wij elke dag in de gaten worden gehouden door God. Ik geloof niet dat hij zich zo erg met ons bezig houdt...
Laatst stond ik in Cambridge naar Gregoriaanse gezangen te luisteren. Ik was betoverd door die muziek, het brengt je in een bepaalde rust en trance. Dát is bezinning voor mij. Bij ons in de buurt heb je trouwens ook een prachtig Gregoriaans koor. Elke week oefenen ze met zijn allen in een winkel etalage, heel bijzonder!"
Kloosters...
Claercamp Monasterium Beate Maria de Claro Campo (klooster van de Heilige Maria van Claercamp) was het eerste cisterciënzerklooster in Noord-Nederland (1165). De Cisterciënze is een kloosterorde die in Frankrijk (Clairvaux) gesticht is. De orde bestaat nog steeds. ‘Claercamp’ betekent 'het lichte veld'. "Na klooster Claercamp volgden nog vele verschillende ordes die zich allen vestigden in Friesland. Met de Reformatie in de 16e eeuw werd 'katholiek Friesland' protestant. Alle kloosters werden toen afgebroken. Leuk wetenswaardigheidje: voor en tijdens de 2e wereldoorlog is er tijdens opgravingen in Claercamp een kistje met gouden en zilveren munten gevonden...
Het enige wat je nu nog kunt zien van het klooster zijn een paar oneffenheden in het weiland waar ooit de kloosterterp heeft gelegen. "Overal in Europa hebben ze nog de prachtigste ruïnes staan. Als je dat ziet, dan weet je hoe Claercamp er ongeveer uit heeft gezien."aldus Stierhout.
Stierhout: "Bernardus van Clairvaux (1090), de leidsman van de Cistercienzers, riep iedereen op voor de kruisvaart, en inderdaad, de Friezen gingen massaal naar Egypte en het Beloofde Land om daar strijd te voeren. Die kruisvaart leefde in Friesland enorm, daar zijn nog vele mooie verhalen over. Grappige anekdote is de vlag van Dokkum: drie sterren en een halve maan. De halve maan refereert aan de verovering van het Egyptische Damietta."
De kloosters waren een bron van kennis. Een plek waar mensen zich konden ontwikkelen. Stierhout: "Zij konden lezen, schrijven en nadenken over de wetenschap en het leven. Dat trok veel wetenschappers en filosofen.
Ik vind het bijzonder knap en interessant wat die gasten allemaal hebben neergezet. Dat zouden meer mensen moeten weten! Dat, als je door het Friese weiland fietst, je je realiseert dat daar een immense kerk heeft gestaan. Dat je van historische plek naar historische plek kunt lopen."
Verhalen...
De manier waarop Stierhout vorm wil geven aan de bezinning van Friesland, begint met verhalen vertellen. "Ik was laatst in Damwâld in een klein museum waarin je alle informatie kunt vinden over de geschiedenis van de cichorei industrie (een surrogaat koffie wat al ver voordat de koffie in Europa bekend was werd gemaakt). We kregen een geweldige rondleiding, daar word je echt ondergedompeld in het verhaal. Een verteller brengt de geschiedenis weer helemaal tot leven. Het is de bedoeling dat in de documentaire die momenteel wordt voorbereid, mensen aan het woord komen die nog hebben meegemaakt dat de kloosterterp rond 1940 werd afgegraven."
Zijn passie voor kloosters heeft hij te danken aan zijn tante. "Zij zat vroeger in het klooster en dat gebouw stond naast mijn school. Ik kwam heel graag bij haar. Verder heb ik wat met dingen die verdwenen zijn. Ik wil het op de één of andere manier terug laten zien." De liefde voor Friesland komt mede door zijn vrouw die daar vandaan komt.
Motto...
Wat heeft Friesland ons nu te bieden? Volgens Stierhout is dat vooral de natuur. "Heerlijke wandelingen over de kloosterpaden, de prachtige natuurgebieden (Friesland heeft veel nationale parken) om rustig na te denken en je fantasie op zijn beloop te laten gaan. Het wandelen op zich is al bezinning. Je eigen fantasie mag het completeren. Het zelf invullen van je fantasie voor dat wat daar ooit geweest is."
Wat mij betreft is hij zelf ook een groot verteller. Ton Stierhout heeft ons stof tot nadenken gegeven en de interesse voor geschiedenis bij mij aangewakkerd. Schandalig eigenlijk, dat ik daar zo weinig van weet. Geschiedenis zorgt voor een beetje bewustwording van het nu. Door de oorzaak van het verleden te kennen, leren we het gevolg, het heden, beter te begrijpen.
Zijn motto: "Vlak bij één van de kloosters staat een grote zwerfkei waarop een spreuk
van de monniken staat: 'Ik mag verteren, als ik maar nuttig ben geweest.' Dat is het idee van de brandende kaars: Er heeft een kaars gebrand, licht uitgestraald, contact gemaakt met God en het is goed zo. Als ik maar nuttig ben geweest dan is het verder goed, ik hoef verder niks."