Blik op nieuws: Wikileaks en Khaled Hosseini

Een journalist zoekt de waarheid, daarvoor wil je journalist worden. Ik althans wel. Maar als je als journalist aan het werk gaat, merk je al snel dat waarheid vaak een illusie is.

"Niet de waarheid is het hoogste doel, maar de belangen van de organisatie"

Zo hebben grote organisaties een communicatieafdeling voor contacten met de pers om een zo gunstig mogelijk beeld te creëren. Niet de waarheid is dan het hoogste doel, maar de belangen van de organisatie. Zo heeft defensie het belang om de oorlog in Afghanistan een succesvolle uitstraling te laten hebben en wordt ook die berichtgeving geregeld via een communicatieafdeling. Daarbij zouden niet alle feiten naar buiten mogen komen om de levens van soldaten niet in gevaar te brengen. Dat begrijp ik ergens wel, maar het geeft defensie natuurlijk ook een vrijbrief om de zaken mooier voor te stellen dan ze in werkelijkheid zijn. Gelukkig druppelt de waarheid soms her en der naar buiten.

Wikileaks

Zo publiceerde de klokkenluiderswebsite Wikileaks documenten over de oorlog in Afghanistan. Wat blijkt? Er zijn veel meer burgerslachtoffers gevallen, waaronder ook meer kinderen, dan tot nu toe naar buiten is gebracht. Nou kan ik nog begrijpen dat het niet handig is om namen van Afghaanse tolken openbaar te maken. Maar burgerslachtoffers? Hebben we niet het recht om dat te weten?

Schijndemocratie

Voor eerdere verkiezingen hebben verschillend politieke partijen hun standpunten ingenomen over de oorlog in Afghanistan. Maar hoe kun je werkelijk kiezen als je essentiële informatie onthouden wordt? Wat is een democratie nog waard als je verkeerd wordt ingelicht? Wie kan je nog geloven?

Verder kijken dan het gepresenteerde verhaal

Door Wikileaks ging ik terugdenken aan de beelden die ik had gezien over de oorlog in Afghanistan. Ik herinner me hoe een Nederlandse soldaat een Afghaan instructies gaf over het dragen van een helm. Het gepresenteerde verhaal maakte duidelijk 'De Nederlander leert de Afghaan iets'. Maar de lichaamstaal vertelde me iets heel anders. Zo waren de soldaat en de Afghaan van ongeveer dezelfde leeftijd, alleen oogde de Afghaan volwassener. "Zou ik me openstellen voor zo iemand?" vroeg ik me ineens af. "Zou ik me openstellen om van iemand iets te leren die werkelijk geen idee heeft hoe het is om op te groeien in een land als Afghanistan?" Ik denk van niet en ik meende toen hetzelfde te lezen uit de lichaamstaal van de Afghaan.

Robotachtige oorlogsvoering

Qua techniek en strategisch denken, zijn de Westerse strijdkrachten natuurlijk ver ontwikkeld. Maar gelijk zie je zo duidelijk wat er gebeurd als het technische en berekende denken teveel de overhand krijgt en de vrOuwelijke energie daarbij ontbreekt. Het gaat dan de kant op van kille, robotachtige oorlogsvoering. Vermoedelijke Talibanstrijders worden getypeerd als targets. En vanuit een gevechtshelikopter gezien, is het ook een abstracte illusie die je als soldaat krijgt voorgeschoteld: kleine poppetjes waar je een kruisje op kunt plaatsen en schieten maar. Alsof je aan het gamen bent. "Maar goed ook," zullen ze vast bij defensie denken. "Als een soldaat emotioneel betrokken raakt, kan hij zijn werk niet meer goed doen." Ik vraag me weleens af wat er zou gebeuren als een soldaat meer in contact komt met zijn gevoel. Zou dat niet interessant zijn?

Khaled Hosseini

Waar ik zelf een goed gevoel bij had, waren de boeken van Khaled Hosseini. Zowel De Vliegeraar als Duizend Schitterende Zonnen heb ik ademloos uitgelezen. Khaled Hosseini putte bij het schrijven van deze boeken uit zijn eigen ervaringen. En ik voelde met hem mee: zoals bij zijn liefde voor de Afghaanse bergen en de vliegers boven Kabul. Ik voelde mee hoe je afstompt als je dagelijks lijken ziet hangen aan lantaarnpalen of een steniging moet bijwonen van een vrouw die beticht wordt van overspel. Hoe machteloos je bent als je nauwelijks nog tanden in je mond hebt omdat je geslagen wordt door je man en op geen enkele bescherming kunt rekenen van de wet. En ik had respect en bewondering voor de veerkracht van de Afghanen.

Kloppend hart

"Khaled Hosseini geeft zijn geboorteland een kloppend hart," zijn de woorden van een recensent die op de achterkant van De Vliegeraar vermeld staan. Toen ik dat las, dacht ik aan die computerbeelden vanuit de gevechtshelikopter: alsof je door de ogen keek van een robot waar geen kloppend hart in te vinden was. Ja, mijn intuïtie zegt me dat er meer waarheid te vinden is in de boeken van Khaleid Hosseini dan in de oorlogsberichten afkomstig van defensie.