Blik op nieuws: Wetenschap, wat weet je dan eigenlijk?

In Turkije was er laatst op één dag heel veel regen gevallen met enorme overlast tot gevolg. Een hoeveelheid die normaal gesproken in twee maanden valt. En waren die mooie oktoberdagen met eenentwintig graden niet wonderlijk? Al een paar jaren word ik geteisterd door een gevoel van onbehagen dat er iets niet klopt met het klimaat en hoor ik dat geluid bij iedereen om me heen. Daarbij vallen me vooral de extremen op: een erg koude winter vorig jaar, een droge lente waarin geen spatje regel valt of dat het ineens zo vaak achter elkaar onweert.

X procent kans: het kan wel of het kan niet

Ik ben daarom bijzonder geïnteresseerd in wetenschappelijke rapporten over het klimaat, want ik wil mijn gevoel van onbehagen duiden. Maar het valt me op hoe er op wetenschappelijk niveau gewoon niet uit te komen valt. Klimaatwetenschappers verklaarden in opdracht van de VN dat de opwarming van de aarde hoogstwaarschijnlijk uit menselijk handelen voortkomt. Een kans van meer dan negentig procent. Ik vind wetenschap prachtig als er absolute uitkomsten zijn. Aan de andere kant vind ik wel dat wetenschap zo wordt overschat in onze samenleving. Vooral met uitkomsten van 'meer dan negentig procent' en hoogstwaarschijnlijk. "Wat weet je dan?" vraag ik me af.

Kans op borstkanker

Zo loop ik voor borstkankercontrole bij het ziekenhuis vanwege genetische aanleg. "Hou er rekening mee dat je vijftig procent kans hebt om borstkanker te krijgen,' zei de arts daar tegen mij. Aanvankelijk was ik erg blij met dit nieuws, want ik weet hoe belangrijk het is voor je overleefkansen om niet je kop in het zand te steken. Dit gaf me tenminste duidelijkheid. Later realiseerde ik me: "Ik kan het wel krijgen of ik kan het niet krijgen. In feite weet ik nog steeds helemaal niets."

Global warming theory

Vorige week bracht professor Harold Lewis nog meer verwarring over de 'global warming theory'. In zijn ontslagbrief schreef hij aan de universiteit aan Californië: "Global warning is de grootste en meest succesvolle pseudowetenschappelijke fraude die ik in mijn lange leven heb gezien." Uit de brief bleek verder dat er veel geld valt te verdienen met onderzoek naar de opwarming van de aarde en dat er dus belangen mee zijn gemoeid om deze theorie in stand te houden.

Geld en belangen vertroebelen de waarheid

Of het nou gaat om voetbal, politiek, oorlogvoering of banken. Alle uitspraken die uit een gebied vandaan komen waar veel geld verdien kan worden, vertrouw ik sowieso al niet meer. Zo denk ik als ik gebruik maak van een dienst van een bank: "Hoe worden jullie hier nou weer beter van?" en vermoed ik dat de kans groot is dat er in het voetbal scheidsrechters worden omgekocht. En dan......het meeste geld wordt er verdiend in de wapenhandel. Grote kans dat er mensen actief zijn die lobby-en bij de media om ons te laten geloven dat er een 'vijand' is waar oorlog tegen gevoerd moet worden. Waarvoor waren we ook alweer in Irak? Ik wacht nog steeds op een antwoord. Heb jij dat ook dat je steeds minder gelooft en alles in twijfel trekt?

Yoga en meditatie

Maar goed....nieuw is dus nu ook bij mij de twijfel in de wetenschap. Ik geloof heus dat er nog steeds veel goedbedoeld en betrouwbaar wetenschappelijk onderzoek wordt verricht. Alleen stel ik mezelf nu steeds de vraag: "Ben ik door het lezen van dit uitgevoerde onderzoek echt wijzer geworden". Zo begon ik een aantal jaren geleden tijdens mijn burn out met yoga en meditatie. Wat voelde dat goed en wat knapte ik daar van op. Nu blijkt uit diverse onderzoeken dat yoga en meditatie allerlei positieve effecten hebben op zowel geestelijk als fysiek niveau. Er werd vastgesteld wat ik allang wist en voelde, en samen met mij vele anderen. Wetenschap loopt dus letterlijk achter de feiten aan (logisch je hebt eerst de feiten nodig voor je iets vast kunt stellen). Bovendien realiseerde ik me: "Ik wist dit al, hier heb ik de wetenschap niet voor nodig".

Ons dieper innerlijk weten

Wat is er gebeurd met ons vertrouwen in ons dieper innerlijke weten? Veel dieren wisten voor de tsunami al dat ze zichzelf in veiligheid moesten brengen door te vluchten naar hoger gelegen gebied. En een baby weet tijdens de geboorte dat hij zich door het geboortekanaal naar buiten moet wringen. Dat heeft hij heus niet gelezen in een psychologisch rapport. Hebben we wetenschappelijk onderzoek echt nodig om te zien dat het niet goed gaat met het milieu? En of je nou gelooft dat de opwarming van de aarde te maken heeft met krachttoename van de zon of CO-2-uitstoot: buiten deze discussie zijn er toch genoeg aanwijzingen dat het milieu zich in een belabberde staat bevindt. Een zee vol met plastic, dieren die uitsterven, lekkend gif, ontbossing die op massaal niveau plaatsvindt, lege blikjes die in de sloot liggen en maar niet verdwijnen.

This is it

Als het gaat om milieuproblematiek, denk ik dat de wetenschap achter de feiten aanloopt. Dat we pas met honderd procent kunnen vaststellen of de klimaatveranderingen door menselijk toedoen zijn veroorzaakt ja of nee als de wereld al kapot is gegaan. We kunnen het ons niet veroorloven om te wachten op wetenschappelijke consensus. Een tijdje terug zag ik de film This is it van Michael Jackson. Hij zegt hierin:"Het gaat niet goed met de aarde. Ze probeert zo hard ons toedoen te compenseren. Ze gedraagt zich alsof ze koorts heeft." Deze oerwijsheid sloeg bij me in als een bom. Michael Jackson raakte me op een dieper liggend niveau dan enig wetenschappelijk rapport ooit heeft kunnen bereiken. En dan heb je gelukkig nog de boerenslimheid waar sommigen onder ons over beschikken zonder besmet te zijn geraakt door intellectuele prietpraat. Over hoe wij mensen omgaan met de wereld, zegt een goede vriend van mij bijvoorbeeld: "Als ratten vreten we de planeet kaal." Dat vind ik zo'n treffend beeld.

Jacqueline Cramer

Gelukkig zijn er genoeg initiatieven voor een meer duurzame manier van leven. Genoeg mensen die voelen hoe belangrijk het is om meer in harmonie te leven met de natuur en elkaar en niet wachten op het 'wetenschappelijke groene licht'. Oud-minister van milieu Jacqueline Cramer vroeg zich bij de eerste geruchten over het klimaatrapport af 'of ze nog wel op dit rapport kon vertrouwen'. Tja, als er geen wetenschappelijke basis voor beleid is, is iedereen meteen helemaal van de kook. Ik had toen echt zin om haar uit mijn beeldscherm te trekken, haar door elkaar te schudden en te zeggen: "VROUW, gebruik je intuïtie."