Waarom je 'het uitstrijkje' nooit over mag slaan

Alsof 30 jaar worden nog niet heftig genoeg is, krijg je opeens ook een confronterende brief op de deurmat. Of je je even kunt laten testen op baarmoederhalskanker. Nog steeds zijn er veel vrouwen die het uitstrijkje overslaan, omdat ze niet goed weten wat ze kunnen verwachten of het belang ervan onderschatten. 

Lees ook: Verrek: Waarom afvallen in de zomer veel moeilijker is

Waarom een uitstrijkje

Dankzij het uitstrijkje is het aantal vrouwen dat jaarlijks overlijdt door baarmoederhalskanker gehalveerd. Van die 200 tot 300 vrouwen per jaar die sterven aan de ziekte, zijn er veel die zich niet hebben laten testen. Ook ligt het sterftecijfer bij 60+-ers hoger.

Vrouwen in de leeftijd van 30 tot 60 jaar krijgen iedere vijf jaar een uitnodiging om een gratis uitstrijkje te laten nemen. Met dit onderzoek wordt er eerst getest op het humaan papillomavirus (HPV) in de cellen van de baarmoedermond. Dit is de voorloper van baarmoederhalskanker. Als dit virus aanwezig is, wordt er ook getest op andere afwijkende cellen.

Wanneer je pas 30 jaar bent, is de kans inderdaad niet heel groot dat je kanker hebt. Toch is het juist zo belangrijk om vroeg te testen, omdat baarmoederhalskanker zich heel langzaam ontwikkelt. Het kan zelfs minimaal vijftien jaar duren. Het onderzoek is bedoeld om de kanker vroegtijdig op te sporen, zodat de overlevingskans groot is.

Wat gebeurt er tijdens een uitstrijkje?

Wanneer je een uitnodiging hebt gekregen, kun je een afspraak maken bij de huisarts. Meestal voert de doktersassistent het onderzoek uit, de meeste uitstrijkjes duren zo'n 10 minuten. Tijdens de afspraak stelt de assistent eerst een aantal vragen. Bijvoorbeeld wanneer je voor het laatst ongesteld bent geworden, of je gezondheidsklachten hebt en welke anticonceptie je gebruikt. Waarschijnlijk wordt er ook gevraagd of je zenuwachtig bent voor de test. Anders kun je dit zelf eerlijk aangeven, dan houdt hij of zij daar rekening mee. 

Voor het onderzoek ga je liggen, met gebogen knieën, op een onderzoeksbank. De doktersassistent vertelt altijd precies wat ze gaat doen. Je kunt meekijken met een spiegeltje als je dat wilt. Eerst wordt er een speculum (ook wel eendenbek genoemd) ingebracht. Het is hierbij belangrijk dat je ontspant. Soms kan het helpen om een beetje te persen. De eendenbek wordt iets geopend, zodat ze je baarmoedermond goed kan zien. Met een wattenstokje wordt er slijm van je baarmoedermond gehaald en met een speciaal borsteltje worden er cellen weggehaald. Dit wordt op een glazen plaatje uitgestreken en later naar het lab gestuurd. De eendenbek wordt dan verwijderd. Hierna kun je je weer aankleden. 

De grote zorg van veel vrouwen is dat een uitstrijkje laten nemen pijnlijk is. Wees gerust, het hoort geen zeer te doen. Is dit wel het geval, dan moet je het gelijk aangeven. Het kan wel voorkomen dat je gaat bloeden. Dat is normaal, hiervoor is er maandverband aanwezig bij de assistent.

Na het uitstrijkje

Binnen 3 tot 5 weken word je gebeld met de uitslag. Als het HPV is gevonden, wordt er ook getest op andere afwijkende cellen. Zijn deze ook aanwezig, dan word je naar de gynaecoloog doorgestuurd voor verder onderzoek. Zijn ze niet aanwezig, dan kom je na een half jaar terug voor een controle-uitstrijkje. De uitslag wordt uitgedrukt in 'Pap'. Pap 1 is een goede uitslag. Bij Pap 2 tot en met Pap 5 is er meer aan de hand: van een onschuldige irritatie of infectie tot onrustige cellen. 

Ervaringen van lezeressen

Om je een idee te geven hoe het echt in zijn werk gaat, hebben we een aantal lezeressen gevraagd om hun ervaring te delen.

Karen (33): "De huisartssssistente voerde bij mij het uitstrijkje uit. Het was niet pijnlijk, maar duurde lang. Ze moest het een paar keer opnieuw proberen, omdat mijn baarmoeder gekanteld zou zijn. Ze vroeg of ik mee wilde kijken met een spiegel. Dat leek ik niks, dus ze benoemde alles wat ze deed. Ik kreeg een paar dagen later telefonisch bericht van de huisarts dat de uitslag PAP3 was. Er werd benadrukt dat ik zo snel mogelijk naar het ziekenhuis moest, dus ik maakte gauw een afspraak met de gynaecoloog. Ik heb uiteindelijk verschillende onderzoeken en behandelingen in het ziekenhuis gehad. Deze dienen vooral ter preventie. De controle-uitstrijkjes worden door de gynaecoloog gedaan en die afspraken worden heel vlot uitgevoerd. Verder heb ik gelukkig nooit meer iets gehoord over een gekantelde baarmoeder." 

Marloes (32): "Ik kreeg de oproep en maakte meteen een afspraak. Dan heb ik het maar gehad, dacht ik. Toen kreeg ik de uitslag: er waren afwijkende cellen gevonden, maar gelukkig niet in een alarmerend stadium. Een aantal maanden later moest ik weer een uitstrijkje laten maken. De uitslag hiervoor was weer niet goed, waarna ik werd doorverwezen naar een gynaecoloog voor een biopsie. Dan nemen ze een stukje weefsel uit je baarmoederhals en zetten deze op kweek. Het bleek dat ik besmet ben met HPV. Omdat de cellen niet dusdanig slecht waren, moest ik om de vier maanden een uitstrijkje laten maken. De laatste twee waren goed, wat betekent dat ik pas weer mee hoeft te doen met het volgende bevolkingsonderzoek. Gelukkig ben ik er vrij kalm onder gebleven. Ik heb het nooit als iets engs ervaren dat er afwijkende cellen waren. Misschien ook omdat ze slechts licht afwijkend waren."

Anna (32): "Ik kreeg de brief voor het uitstrijkje voor mijn 30ste verjaardag, zeg maar. Fijn. Not. Gelukkig was ik net bevallen van mijn jongste, dus kon ik het moment uitstellen. Dat halfjaartje had ik nodig om na te denken of ik dit wel wilde. Naar de huisarts toe en de hele procedure, het stond me niet aan... Na dat halfjaar kwam er weer een brief. Ik ben slachtoffer van seksueel geweld en het leek me allerminst prettig om een uitstrijkje te laten maken door een ander. Ook al ben ik bevallen van twee kinderen. Ik voel mij er gewoon niet prettig bij en dat is nog een understatement. Ik had vroeger PTSS en na de bevallingen van mijn twee kinderen speelde dit weer op. Het idee om weer iets te moeten met mijn lichaam stond me zo erg tegen dat ik gewoon liever niet mee deed. Aan de andere kant ben ik mijn zus verloren aan een vorm van kanker; dus de tweestrijd was voor mij enorm. Daarom heb ik gekozen voor het zelftestkit. Het gebruik is simpel en het terugsturen ook. Wanneer iets afwijkend aantreffen, zou ik alsnog naar de huisarts moeten. Bij mij kwam er gelukkig niks uit."

Lees ook: Dit is waarom je altijd je gordijnen dicht moet doen als je gaat slapen