Shame on you!

Schaamte voel je wanneer je niet voldoet aan je eigen verwachtingen of die van anderen. Ontslagen worden is niet iets waar je trots op bent en je flaporen passen ook niet in het ideaalbeeld. Sommige mensen schamen zich zelfs zo erg voor een bepaald lichaamsdeel dat ze de deur niet uit durven en in uiterste gevallen zelfs zelfmoord plegen (het 'Body Dysmorphic Disorder'). De Amerikaanse socioloog Scheff is ervan overtuigd dat elk conflict begint met schaamte. Destructieve, negatieve conflicten ontstaan, blijven bestaan en lopen uit de hand doordat de schaamte niet gevoeld of niet erkend wordt. Joost Baneke - auteur van het boek Waarom vrouwen zich meer schamen dan mannen - stelt dat steeds meer psychologen en andere hulpverleners beseffen dat schaamte een van de meest centrale problemen is die mensen meebrengen als zij hun verhaal vertellen in spreekkamer.

Waarom passen we onze verwachtingen en die van de maatschappij niet aan zodat we minder gebukt gaan onder het juk van schaamte? Ontslagen worden kan de beste overkomen en die flaporen maken dan ook niet meer uit. Maar wat gebeurt er als een maatschappij de schaamte verliest? Misschien pakken we dan in de winkel wat we nodig hebben zonder ervoor te betalen. Zetten we de stereo om tien uur 's avonds voluit ook al hebben de buren kleine kinderen. En zijn we toevallig opgewonden, dan laten we in het openbaar de broek zakken en seksen er lustig op los. Je hebt de behoefte en je wilt wat.

Een schaamteloze maatschappij is niet echt ideaal. Een goede mate van schaamte is belangrijk door zijn positieve regulerende invloed. Uit onderzoek van Michael Lewis (2008) onder adolescenten blijkt dat daders van ernstige delicten zich minder schaamden of schuldig voelden, terwijl de neiging om anderen te kleineren of belachelijk te maken groter was. En neem psychopaten, denk aan Hannibal Lecter in 'Silence of the Lambs', bepaald geen lieverdjes. Een psychopaat wordt gekenmerkt door het ontbreken van emoties, vooral van empathie, maar schaamteloosheid is waarschijnlijk een van de andere belangrijkste kenmerken. Empathie en schaamte horen bij elkaar.

De band tussen empathie en schaamte is waarschijnlijk de reden waarom vrouwen zich meer schamen dan mannen. Volgens Baron-Cohen (2003) is een bepaald gebied in de hersenen (de oribifrontale cortex) bij vrouwen meer ontwikkeld dan bij mannen waardoor vrouwen grotere empathische vermogens hebben. Dat is natuurlijk handig in onze sociale contacten, maar heeft ook als gevolg dat we ons meer schamen. We schamen ons voor onze te dikke, witte, flubberige, sinaasappeldijen, de kipfiletjes onder onze armen, dikke billen, lelijke neus en scheve tanden. Noem maar op! Deze schaamte kan ons behoorlijk in de weg zitten. Het goede nieuws is dat we minder psychopathische trekjes vertonen dan de mannen en minder roekeloos gedrag vertonen, waardoor we ouder worden. Die extra tijd kunnen we goed gebruiken om de schaamte te overwinnen en topless te gaan zonnen in de tuin van het bejaardentehuis. Eindelijk vrij. Heerlijk.

Meer lezen over schaamte?

In Waarom vrouwen zich meer schamen dan mannen wordt met behulp van visies vanuit de psychologische praktijk, literatuur, filosofie, geschiedenis, cultuur en religie een beeld geschetst, van deze, volgens, Darwin, meest menselijke emotie.

Waarom vrouwen zich meer schamen dan mannen
J. Baneke
295 bladzijden
Uitgeverij Bert Bakker
ISBN: 9789035133648